Miejskie tradycje Janowca

Miasto Janowiec zostało lokowane na gruntach wsi parafialnej Serokomla, sięgającej swymi początkami może nawet XII w. Od końca XV w. wieś weszła w posiadanie rodu Firlejów. Osada była dobrze rozwinięta i dogodnie położona na szlakach komunikacji lądowej. Szczególne znaczenie miała droga z Lublina przez Kazimierz do Radomia. Z ruchliwością na tej trasie wiąże są funkcjonowanie tutaj aż trzech karczm w 1510 r.

Na początku XVI w. Mikołaj Firlej, kszatelan krakowski, hetman wielki koronny, wznosi w Serokomli obronny bastejowy zamek. Miasto założył syn Mikołaja, Piotr Firlej, kasztelan wiślicki, starosta radomski i kazimierski, wojewoda ruski. Przywilej lokacji Janowca na prawie magdeburskim wydał w dniu 7 marca 1537 r. król Zygmunt I Stary. Prywatne miasto było całkowicie uzależnione od woli właściciela, który miał wpływ ustrój władz miejskich oraz sądownictwo. Początki rozwoju miasta były związane z rozmierzeniem siatki ulic, wytyczeniem parceli pod zabudowę, powiększeniem rynku i wzniesieniu licznych budynków. Ponadto Piotr Firlej rozbudowuje kościół parafialny, a także jemu przypisuje się fundację drewnianego kościoła szpitalnego pw. Św. Trójcy. Przebudowuje on także zamek nadając mu funkcje mieszkalno-reprezentacyjne. Faktycznie Janowiec powstał jako ośrodek konkurencyjny dla Kazimierza Dolnego, mający się bogacić na ożywionym ruchu handlowym.

Działalność urbanizacyjną kontynuuje syn Piotra, Andrzej Firlej. Wydaje on w 1580 r. obszerny dokument regulujący ustrój władz miejskich oraz określający prawa i obowiązki mieszczan. Nadana zostaje wówczas pieczęć miejska: “Wieża na skale z Lewarty dwiema”. W dokumencie tym pojawia się także wzmianka o placu przeznaczonym na wzniesienie ratusza oraz jatek mięsnych i solnych. Drewniany ratusz przetrwał do początków XIX w., kiedy go rozebrano. Nie jest do końca pewna jego lokalizacja. Przypuszcza się, że ratusz mógł znajdować się przy drugim rynku – obecny Plac Wolności. Przy tym placu, w jego wschodniej pierzei, do 1940 r. znajdowała się również murowana synagoga, wzniesiona prawdopodobnie w XVI w. Inne miejskie budowle, które nie dotrwały do naszych czasów to kościół szpitalny św. Cecylii z pocz. XVII w. oraz browar. Miasto trwało i rozwijało się wraz ze świetnością zamku, który był rezydencją wielkich rodów magnackich: Firlejów, Tarłów i Lubomirskich. Odkąd zamek został opuszczony na początku XIX w., miasto popadło w stagnację. Miastem Janowiec przestał być w 1869 r., na wniosek jego mieszkańców, stając się odtąd osadą.

Dzisiaj tradycje miejskie widoczne są w herbie gminy Janowiec, nawiązującym do historycznej pieczęci nadanej miastu w XVI w. Janowiec posiada także swój hejnał, skomponowany w 2005 r., który odgrywany jest podczas ważnych wydarzeń dla lokalnej społeczności.